Wojna hybrydowa po rozpadzie ZSRR
Po upadku Związku Radzieckiego w 1991 roku relacje Rosji i Ukrainy szybko stały się napięte. Wielu analityków ocenia, że rosyjska „pełzająca” agresja wobec Ukrainy rozpoczęła się niemal od momentu uzyskania przez nią niepodległości. Moskwa nigdy do końca nie pogodziła się z istnieniem suwerennej Ukrainy, traktując ją jako część swojej strefy wpływów. Już na początku lat 90. pojawiły się pierwsze symptomy hybrydowej wojny – konflikty polityczne, naciski gospodarcze i propaganda wymierzone w młode państwo ukraińskie. Kulminacją tego wczesnego okresu był spór o bazę morską w Sewastopolu i podział Floty Czarnomorskiej, który niemal doprowadził do otwartego kryzysu między obu krajami.
Spór o Flotę Czarnomorską w Sewastopolu
Już w 1992 roku Rosja zakwestionowała prawo Ukrainy do przejęcia radzieckiej Floty Czarnomorskiej stacjonującej na Krymie. Moskwa początkowo upierała się, by flota pozostała pod wspólnym dowództwem WNP lub wyłącznie pod kontrolą Rosji, podczas gdy Ukraina domagała się podziału okrętów i respektowania jej suwerenności terytorialnej. W rosyjskiej Dumie pojawiły się nawet głosy podważające przynależność Krymu do Ukrainy – w maju 1992 r. rosyjski parlament uznał decyzję o przekazaniu Krymu Ukrainie w 1954 r. za nielegalną. W tle trwała walka o Sewastopol: w lipcu 1993 r. rosyjska Rada Najwyższa prowokacyjnie ogłosiła to miasto „federalnym” rosyjskim portem. Konflikt o flotę zażegnano dopiero po latach negocjacji – w 1997 roku podpisano porozumienie o podziale okrętów i baz. Na mocy układu Ukraina zgodziła się wydzierżawić Rosji główną bazę w Sewastopolu aż do 2017 roku. Mimo tej ugody Sewastopol pozostał źródłem napięć, a rosyjscy politycy jawnie wzywali do aneksji miasta.
Kiedy wojna na Ukrainie się zaczęła
Separatystyczne ambicje na Krymie w latach 90.
Równolegle Moskwa wspierała nastroje separatystyczne w Autonomicznej Republice Krymu. W 1992 roku lokalny parlament krymski uchwalił własną konstytucję, przewidując stworzenie stanowiska prezydenta Krymu i specjalny status autonomii. W 1994 roku odbyły się wybory, w których Jurij Meszkow został pierwszym (i jedynym) prezydentem Krymu, otwarcie opowiadając się za zbliżeniem z Rosją. Meszkow forsował oderwanie półwyspu – zapowiadał wprowadzenie rosyjskiego rubla, rozdawanie mieszkańcom rosyjskich paszportów i przeprowadzenie referendum niepodległościowego. Ten okres “mezowszczyny” oznaczał faktyczne powstanie quasi-państwowych struktur na Krymie, lojalnych bardziej wobec Moskwy niż Kijowa. W marcu 1995 ukraiński parlament anulował krymską konstytucję i zlikwidował urząd prezydenta Krymu, przywracając na półwyspie porządek konstytucyjny.
Źródła:
- Wojna rosyjsko-ukraińska (Wikipedia)
- Belfer Center – “Crimea and the Black Sea Fleet in Russian-Ukrainian Relations”
- Centrum Przeciwdziałania Dezinformacji – “History of the creeping annexation of Crimea (1992-2003)”
- Wikipedia (pl) – Aneksja Krymu przez Rosję 2014
- АрміяInform – “Kosa Tuzla: jak Rosja zaczęła wojnę hybrydową 20 lat temu”
- Reuters
- Wypowiedź Andrija Jermaka
- Inne opracowania historyczne i medialne
